طبقه بندی: ادبیات/شعر، فرهنگی و هنری، اجتماعی، تاریخ، جفرافیا، اخبار، زوانی هه‌ورامی، دینی ومذهبی، ورزشی، یاوه‌ر هه‌ورامی،
برچسب ها:هورامان هه‌ورامان‌هانه‌به‌رچه‌م-کتابخانه‌ هورامان؛یانه‌وکتێبووهه‌ورامانی-هه‌ورامان-هۆرامان-اورامان-اورامانات-دزآور(زاوه‌ر)-لهون-نوسود-هورامان تخت ژاورود-پاوه-نودشه(نۆتشه)زرده-پریان-رێژاو(ریجاب)-کندوله-ته‌وێڵه(طویله)-بیاره-ساور-نودیجه-حلبچه(هه‌له‌بجه)-خۆرماڵ مریوان-سروآباد-کرمانشاه-کردستان-دالانی-ایلام-کامیاران-روانسر-جوانرود-چهارقلعه‌عبدالملکی(زاغمرز-زینوند-حسین‌آباد-امیرآباد هورامی های شمال ایران)-عکس-شبک(شه‌به‌ک)-سنجار- کاکه‌یی-یارسان-ساور-نودیجه-زازا-زازاکی)-قلعه قروه-چورژی-هانه‌به‌رچه‌م-هۆمایون محه‌مه‌دنژاد،وه‌سیه‌ت په‌ی مه‌زهه‌ری،سه‌فه‌ره‌کێ گالیوێری،کتێبێ تازێ مامۆسا یاوه‌ر هه‌ورامی؛شاعێروهه‌ورامانی(کتابهای تازه آقای یاور هورامی؛شاعرهورامان)،

                                            

به یادۆ سه‌رچه‌مه‌و ئاوه‌زۆ ئارۆ هه‌ورامانی

(کاکه محه‌مه‌د مسته‌فازاده)

هۆمایون محه‌مه‌دنژاد/مانگه‌و ئارگاو 1393

هۆرزه کاکه‌و هه‌ورامانی بزانه چێش بیه‌ن!بزاندێ ئازمسانه سه‌ردوسه‌خڵه‌ته‌نه؛ئارگاو زوانه‌که‌یما،ڕۆشن بیه‌ن و‌ هه‌راڵه‌و وه‌هارووفه‌رهه‌نگیما،ته‌نگیانه وئاوه‌زۆ زاڕۆڵه‌کاوهه‌ورامانی چووزه‌شا دان‌به‌ر وجه هه‌ر یاگێ وهه‌وارێ، فێرگه‌و زوان‌ و بیه‌یما مه‌رزیانه‌ره و کۆڵه‌کێو یانه‌یما جه دیمه‌که‌و واته‌کات،هێقم بیه‌ن.که‌لامی وه‌شت:"بنویسمێ به‌ زوانی‌هۆرامی،بوانمێوه‌ به‌ زوانی‌هۆرامی که‌ ئاڵاو قه‌ڵه‌می نه‌بڕیه‌ینه‌ باڵاو هیچ مێلله‌تێویه‌ره"هانده‌رۆ گێرته‌و قه‌ڵه‌م ونویسته‌ی به زوانۆ ئه‌داییمابێ،تاسه‌و دێدار و ته‌ژنه‌و واته‌کاته‌نا،هه‌ڵای هه‌رسه‌و چه‌مام په‌ی دووریت‌ وشکێ نه‌بییه‌نێ وده‌نگۆ وه‌شه‌سیایت پێسه‌و سیاچه‌مانه‌ی ئینا یانه‌وگردیمانه.ڕاست فه‌رماوا بێ،ئێترمشیۆ جوانێ،هه‌رمانه‌که‌را وزوانه‌که‌یما پارێزنا،ئیسه‌یچ ئاوه‌خته یاوان وه‌ره‌و و ئاواته‌کات گۆڵشاکه‌رده‌ن و وانیارۆ زوانه‌که‌یت مه‌رز نمه‌ژناسۆ،نه جه هه‌ورامانه‌نه،به‌ڵکوو جه هه‌واراته‌ریه‌نه،هه‌رزه‌له‌ش به‌ستێنه.

کتێبه‌کێت سه‌رچه‌مه‌و هانه‌ و ئه‌ده‌بوو هه‌ورامانیه‌نێ و وانیاره‌کاش جارێو نا سه‌دجارێ؛ئه‌چا هانه‌چه‌مه‌نه تێر ئاوۆ حێکمه‌تی موه‌را جه فێنکی واته تامداره‌کات جه‌سته‌ و ڕۆحشا شادبۆوه ،به‌ڵام خۆ گردیما مه‌زانمێ هه‌ڵای خه‌م و ورکه جه لاو تۆوه بارش نه‌که‌رده‌ن و پێسه‌و جارا هه‌واڵوو گردووهه‌ورامانی ئینادڵته‌نه و ئاواتوو سه‌ربه‌رزی هه‌ورامانی جه یانه‌و دڵیته‌نه ماواش به‌سته‌ن.

‌دارسه‌یران      بیه‌ن     ماواو    نازارا

                                       په‌رێ   دێده‌نیش   دڵ  بێ قه‌رارا 

ماواو      نازارا       هه‌وارگاو     گۆڵان

                                      په‌ی ئێش و زامی مه‌بۆ  به ده‌رمان          

هه‌وای دیده‌نش ئه‌و سه‌ره‌م که‌فته‌ن

                                    په‌رێ دێدارش سه‌ر تا‌ پام مه‌سته‌ن

گرد که‌س  مه‌زانۆ   ئاوه‌ز  جه لاو تۆن

                                     ئینه‌یچ  نیشانه‌و   به‌رزی  باڵاو  تۆن

سه‌رمایه‌م   زوانی  وه‌شۆ   تۆ  بۆنه

                                     سووره هه‌راڵه‌و   که‌شۆ   تۆ    بۆنه       

به واته‌و   کاکه‌ی   بنویسه  و  وانه

                                      با  زوانت  نه‌بۆ     جه  لات   بێگانه

ئی وتاره سه‌روو گوڵکۆ هه‌تاهه‌تایی کاکه محه‌مه‌د مسته‌فازاده‌ی پێشکه‌شوو ڕۆحی به‌رزیش کریا.
 

ادامه مطلب

طبقه بندی: فرهنگی و هنری، اجتماعی، تاریخ، ادبیات/شعر، جفرافیا، زوانی هه‌ورامی، نوشتارهای همایون محمدنژاد، نویسندگان نثرنویس هورامان، هومایون موحەممەدنژاد، موحەممەد موسته‌فازاده،
برچسب ها:هورامان هه‌ورامان‌هانه‌به‌رچه‌م-کتابخانه‌ هورامان؛یانه‌وکتێبووهه‌ورامانی-هه‌ورامان-هۆرامان-اورامان اورامانات-دزآور(زاوه‌ر)-لهون-نوسود-هورامان تخت ژاورود-پاوه-نودشه(نۆتشه)-رێژاو(ریجاب)-کندوله-ته‌وێڵه(طویله)-بیاره-ساور-نودیجه-حلبچه(هه‌له‌بجه)-خۆرماڵ مریوان-سروآباد-کرمانشاه-کردستان-دالانی-ایلام-کامیاران-روانسر-جوانرود-چهارقلعه‌عبدالملکی(زاغمرز-زینوند-حسین‌آباد-امیرآباد) هورامی های شمال ایران)-عکس-شبک(شه‌به‌ک)-سنجار- کاکه‌یی-یارسان-ساور-نودیجه-زازا-زازاکی)-قلعه قروه-چورژی-هانه‌به‌رچه‌م-هۆمایون محه‌مه‌دنژاد،به یادۆ سه‌رچه‌مه‌و ئاوه‌زۆ ئارۆ هه‌ورامانی(کاکه محه‌مه‌دی مسته‌فازاده):هۆمایون محه‌مه‌دنژاد،
دنبالک ها: وبسایت زریوارخبر، دانشنامه‌وهه‌ورامانی، سایت خبری تحلیلی هورامانات، ســـــروآبــــــاد نیـــــوز،

*******************************

 

ئی  شێعرێ  پێشکه‌ش بۆ

  به ڕۆحوو به‌رزوو کاکه محه‌مه‌د مسته‌فازاده‌ی   

                                                                                                  

ڕاویه‌روو ئاوه‌زی

 

ده‌نگه وه‌شه‌که‌ت ئینا گۆشوو دڵیمه‌نه

و

بیه‌ن به شانازی واته‌کام

هه‌ڵای

زریکه‌و ده‌نگیت و هاژه‌و هانه‌چه‌مه‌که‌یت

ئامێته‌و واته‌کام بیه‌ن و

چه‌م نه‌ترووکنای و قنجی قه‌ڵه‌مه‌که‌یت

دیاری ده‌سه‌کات

نویسته‌ی به زوانوو کێ‌بیه‌یت بێ

بزاندێ

ئۆقره‌م نه‌مه‌نه‌‌ن

ئاواتوو ویربه‌رزه‌که‌ی

بیه‌ن پێچه‌نوو بێشکێ زاڕۆڵه‌کاو وه‌ڵاته‌که‌یم

دیاریی ئاوێ  و ڕۆجیاریی

گرمه‌و و گه‌رما و ڕۆشنایی و تیجیارۆ

وه‌شه‌سیایی

وه‌ڵاتیا

ده‌ی به ئه‌یرو دڵسۆچنایش پڕۆزیانا

و

به قه‌ڵه‌م نویسته‌نما

ئاواته‌کاش پێسه‌و

ده‌نگی وه‌شش

ئینا کونجۆ

ئاوه‌ز و ویروو ڕاویه‌ره‌کاشه‌نه

هۆمایون محه‌مه‌دنژاد

مه‌ریوان: مانگه‌و ڕابرانی1391

ادامه مطلب

طبقه بندی: فرهنگی و هنری، اجتماعی، تاریخ، ادبیات/شعر، جفرافیا، اخبار، زوانی هه‌ورامی، هومایون موحەممەدنژاد، موحەممەد موسته‌فازاده،
برچسب ها:هورامان هه‌ورامان‌هانه‌به‌رچه‌م-کتابخانه‌ هورامان؛یانه‌وکتێبووهه‌ورامانی-هه‌ورامان-هۆرامان-اورامان اورامانات-دزآور(زاوه‌ر)-لهون-نوسود-هورامان تخت ژاورود-پاوه-نودشه(نۆتشه)-رێژاو(ریجاب)-کندوله-ته‌وێڵه(طویله)-بیاره-ساور-نودیجه-حلبچه(هه‌له‌بجه)-خۆرماڵ مریوان-سروآباد-کرمانشاه-کردستان-دالانی-ایلام-کامیاران-روانسر-جوانرود-چهارقلعه‌عبدالملکی(زاغمرز-زینوند-حسین‌آباد-امیرآباد) هورامی های شمال ایران)-عکس-شبک(شه‌به‌ک)-سنجار- کاکه‌یی-یارسان-ساور-نودیجه-زازا-زازاکی)-قلعه قروه-چورژی-هانه‌به‌رچه‌م-هۆمایون محه‌مه‌دنژاد،26ئارگای ساڵیادووکوچۆ محه‌مه‌دی مسته فازاده‌ی(26دی سالگرد آقای محمدمصطفی زاده)،
دنبالک ها: مـؤســسه قــرآنــی إقـــــــــرأ،

 عەشق و وەشەسیایی ئینسانەکا

نویسکار: ژیار سڵامەتیان

21وو ئارگاو1393ڕۆجیاری -مەریوان

طبقه بندی: اجتماعی، ادبیات/شعر، زوانی هه‌ورامی، ژیارسڵامه‌تیان،
برچسب ها:هورامان هه‌ورامان‌هانه‌به‌رچه‌م-کتابخانه‌ هورامان؛یانه‌وکتێبووهه‌ورامانی-هه‌ورامان-هۆرامان-اورامان اورامانات-دزآور(زاوه‌ر)-لهون-نوسود-هورامان تخت ژاورود-پاوه-نودشه(نۆتشه)-رێژاو(ریجاب)-کندوله-ته‌وێڵه(طویله)-بیاره-ساور-نودیجه-حلبچه(هه‌له‌بجه)-خۆرماڵ مریوان-سروآباد-کرمانشاه-کردستان-دالانی-ایلام-کامیاران-روانسر-جوانرود-چهارقلعه‌عبدالملکی(زاغمرز-زینوند-حسین‌آباد-امیرآباد) هورامی های شمال ایران)-عکس-شبک(شه‌به‌ک)-سنجار- کاکه‌یی-یارسان-ساور-نودیجه-زازا-زازاکی)-قلعه قروه-چورژی-هانه‌به‌رچه‌م-هۆمایون محه‌مه‌دنژاد،سه‌فه‌ره‌کێ گالیوێری،همایون محمدنژاد،سفرهای گالیوربه هورامی،عەشق و وەشەسیایی ئینسانەکا،ژیار سڵامەتیان،

طبقه بندی: ده‌گاو زاوه‌ری/روستای دز‌آور،
برچسب ها:هورامان هه‌ورامان‌هانه‌به‌رچه‌م-کتابخانه‌ هورامان؛یانه‌وکتێبووهه‌ورامانی-هه‌ورامان-هۆرامان-اورامان اورامانات-دزآور(زاوه‌ر)-لهون-نوسود-هورامان تخت ژاورود-پاوه-نودشه(نۆتشه)-رێژاو(ریجاب)-کندوله-ته‌وێڵه(طویله)-بیاره-ساور-نودیجه-حلبچه(هه‌له‌بجه)-خۆرماڵ مریوان-سروآباد-کرمانشاه-کردستان-دالانی-ایلام-کامیاران-روانسر-جوانرود-چهارقلعه‌عبدالملکی(زاغمرز-زینوند-حسین‌آباد-امیرآباد) هورامی های شمال ایران)-عکس-شبک(شه‌به‌ک)-سنجار- کاکه‌یی-یارسان-ساور-نودیجه-زازا-زازاکی)-قلعه قروه-چورژی-هانه‌به‌رچه‌م-هۆمایون محه‌مه‌دنژاد،

این مقاله در شماره21، 22 و 23 هفته نامه روژان چاپ شده است

از مکتب آکسفورد تا مکتب هورامان

(به بهانه انتشار ترجمه کتاب گویش هورامی از مکنزی، توسط دکتر محمد صدیق زاهدی)

کورش امینیamini.koorosh@yahoo.com   

در آمد

جای بسی خوشحالی است که تاریخ نگارش کتاب مورد بحث بیش از نیم قرن گذشته (1966) بوده و در آن زمان با درک و درایت و شمۀ تیز زبانشاسی مکنزی، تحریر شده است. امید است ترجمۀ این کتاب جهت شناخت گنجینۀ پرگهر زبان باستانی هورامی کمکی هر چند اندک و راهنمایی توصیفی برای زبانشناسان باشد. در این جستار کوشش شده است که مطالب نقل شده و مثال­های داده شده، همان مثال مکنزی در کتاب اصلی باشد و لاغیر، به استثنای چند مورد انگشت شمار که جهت واکاوی بیشتر بحث بوده و به خواننده امکان مقایسه بیشتر می­دهد. کتاب مورد بحث در قطع A5 و 182 صفحه و حاوی 5 فصل مقدمه، واجشناسی، ساختواژه، متون و یادداشت­ها می­باشد. مترجم کتاب آقای دکتر محمد صدیق زاهدی PHDی زبانشاسی می­باشند که افتخار حضور ایشان، شبی در منزل یکی از دوستان در شهر نودشه نصیبم شد. سعی بر آن است که خارج از مقدمه چینی و حواشی بی پایه و اساس و بعد از تشکر از آقای زاهدی جهت ترجمه کتاب (چه بسا اگر همت والا و ستودنی ایشان به ترجمه کتاب حاضر نبود، چنین منبع و مرجع عظیمی هم، تا کنون به کتابخانة هورامان اضافه نشده بود)؛ موارد زیر بصورت تیتر وار جهت خوانندگان ریزبین و تیز فهم و در صورت قبول توسط اصحاب قلم، اهالی زبان و مترجم کتاب جهت اصلاح در چاپ­های بعدی ارائه گردد.

عموم صاحبنظران را اتفاق نظر است که نقد و روی‍ه نقد ادبی، بازجست سره از ناسره و تعیین معیار و محکی است که صحت و سقم نوشته­ای را بررسی و در حد وسع راهکاری ارائه نماید. اندکی تغییر این تعریف جهت مدخل پیش روی نیز درست می­نماید. یعنی در کار ترجمه نیز، اثر بوجود آمده نباید نسخه برداری کمرنگ و یا درهم و آشفته­ای باشد که از اصل خود پست­تر باشد.  به باور راقم این سطور، نقد اصولی، درست و منصفانه تکیه­گاه محکمی است که با تکیه بر آن تفکر و اندیشه منسجم و استوار شده و کاستی­های اثر چکیده و رفع می­گردند. قلم حاضر با این نگاه به کتاب حاضر پرداخته است. با توجه به سوابق و تحصیلات مرتبط آقای زاهدی انتظار می­رفت؛ اثر حاضر جامع­تر و پخته­تر عرضه گردد (خالی از خطا و اشتباه در زمینه زبان شناسی محض) و توضیحات و حواشی جالب و درخوری هم به سبب آشنایی مترجم به زبان هورامی بصورت پاورقی یا حتی فصلی جداگانه به آن اضافه می­شد، که با کمال تأسف نه تنها چنین نشده است، فصل لغات هم از آن حذف شده است. 

دیوید نیل مکنزی (David Neil MacKenzie)

در ۸ آوریل۱۹۲۶ در لندن به دنیا آمد و در ۱۳ اکتبر سال۲۰۰۱ در بنگر چشم از جهان فرو بست. این زبان شناس و پژوهشگر بنام در زمینه ٔزبان‌های ایرانی سرآمد و صاحب نظر و دارای تألیفات برجسته­ای است. در ۱۹۴۳ داوطلبانه به ارتش انگلستان پیوست و در ۱۹۴۵ در هندوستان که در آن زمان مستعمره بریتانیا بود، خدمت نمود. در همانجا بود که زبان پشتو را آموخت و با زبان‌های ایرانی آشنا شد. بعد از جنگ به دانشگاه رفت و به زودی دانش‌آموختهٔ زبان‌های پارسی، پارسی میانه و پارسی باستان از دانشگاه لندن گردید. میان سال‌های ۱۹۶۱-۱۹۶۲ او تز PHD‌اش را در زمینهٔ مطالعات گویش‌های کردی ارائه داد که سبب شهرت و بلندآوازگی او به عنوان یک زبان‌شناس و ایران‌شناس گردید. در ۱۹۷۵ کرسی زبان‌شناسی دانشگاه گوتینگن آلمان را به دست آورد. در ۱۹۹۴ بازنشست شد و در بنگر در ولز شمالی سکنی گزید. در این زمان او به عضویت آکادمی بریتانیا درآمده بود و تا زمان فوتش در بنگر ماند.

مکنزی به بسیاری از زبان‌های ایرانی چون پشتو، کردی، گورانی (هورامی)، خوارزمی، پهلوی و زبان سغدی آشنایی داشت. کتاب فرهنگ کوچک زبان پهلوی او که در ۱۹۶۱ نوشته شده و مهشید میرفخرایی هم به فارسی ترجمه نموده‌است، از کارهای ماندگار او و منبعی برای مطالعهٔ متن‌های پارسی میانه‌است. فرهنگ زبان خوارزمی وی با مرگش نیمه تمام ماند. گویش هورامان (هورامانی لهون) نیز که در این جستار به آن پرداخته خواهد شد؛ از دیگر کارهای شاخص اوست که تسلط بی مثالش را در این زمینه نشان می­دهد. برخی دیگر از آثار او در زمینۀ زبان کردی عبارتند از: جنس دستوری در کردی (1954)، زبان مادها (1959)، ریشه­های زبان کردی (1961)، بررسی گویش­های کردی (1961) و ...

            زبان هورامی

زبان هورامی جزو زبان های هند و اروپایی و یكی از شاخه­های اصلی ایران باستان است. این زبان مجموعه­ای به هم پیچیده و کمتر شناخته شده  از دل تمدن باستانی و شگفت انگیز بین النهرین در دو سوی جلگه های سرسبز و كوه های سر به فلك كشیده زاگرس شمالی می­باشد. این زبان كهن تاكنون به صورت شفاهی و گوشه­هایی هم هر چند اندك، به صورت نوشتار از دل دوران­های گذشته به صورتی پویا و زایا ره به در برده و تا حد امكان به دور از گزند عوامل خارجی باقی مانده است و از گذشته­های باستان تا کنون زبان بومی ساکنان هورامان (بیشتر منظور جغرافیای فرهنگی هورامان می­باشد. از شاهراه خانقین تا جنوب و جنوب شرقی زاگرس) بوده است. (دلیل و مدارک معتبر این ادعا جاینام­های زیادی به زبان هورامی است که هنوز هم در این مناطق دیده می شوند). هورامان سرزمینی است در دو کشور ایران و عراق که بصورت جزیره­ای در میان مناطق کردنشین واقع شده‌است. گویشوران هوارمی در ایران در دو استان کرمانشاه و کردستان و در عراق در استان حلبجه اقلیم کردستان و بصورت جزایر کوچکی در شمال ایران، اطراف موصل، خانقین و ... حضور دارند. در مورد ماهیت این زبان و جایگاه آن در زبان‌های ایرانی دیدگاه‌ها گوناگون است. ارانسکی این زبان را گونه‌ای از گویش‌های کردی گورانی دانسته، وی بر این باور است که تفاوت چشمگیر گویش‌های گورانی و زازا با دیگر گویش‌های کردی از لحاظ زبانی بسیاری از محققان را بر آن داشته‌است که این گویش‌ها را از کردی جدا و مرتبط با گویش‌های مرکزی ایران و یا کرانه خزر بدانند. از دیدگاه مکنزی گویش اورامانی مانند دیگر گویش‌های گورانی، دارای برخی مشخصات آوایی است که آن را از گویش‌های کردی جدا می‌کند و از آن نظر، به گویش‌های مرکز ایران نزدیک‌تر است. اما با این حال از دیدگاه دانشنامه بریتانیکا هورامانی به عنوان یکی از گویش‌های گورانی، گویشی از زبان کردیمی‌باشد .اما تازه­ترین منابع موجود در این زمینه که در خصوص زبان هورامی توضیحاتی ارائه داده­اند؛ دو کتاب ارزشمند 1) راهنمای زبانهای ایرانی تألیف 17 تن از برجسته­ترین زبانشناسان جهان با ویراستاری رودیگر اشمیت که از ص 555 تا 563 توسط جویس بلو به زبان گورانی (زازا و هورامی) اختصاص یافته است. 2) رده شناسی زبانهای ایرانی تألیف دکتر محمد دبیر مقدم جلد دوم که از ص 794 تا 862 به توصیف زبان هورامی پرداخته است.

 

ادامه مطلب

طبقه بندی: فرهنگی و هنری، اجتماعی، تاریخ، ادبیات/شعر، جفرافیا، اخبار، زوانی هه‌ورامی، کوورش ئه‌مینی،
برچسب ها:هورامان هه‌ورامان‌هانه‌به‌رچه‌م-کتابخانه‌ هورامان؛یانه‌وکتێبووهه‌ورامانی-هه‌ورامان-هۆرامان-اورامان اورامانات-دزآور(زاوه‌ر)-لهون-نوسود-هورامان تخت ژاورود-پاوه-نودشه(نۆتشه)-رێژاو(ریجاب)-کندوله-ته‌وێڵه(طویله)-بیاره-ساور-نودیجه-حلبچه(هه‌له‌بجه)-خۆرماڵ مریوان-سروآباد-کرمانشاه-کردستان-دالانی-ایلام-کامیاران-روانسر-جوانرود-چهارقلعه‌عبدالملکی(زاغمرز-زینوند-حسین‌آباد-امیرآباد) هورامی های شمال ایران)-عکس-شبک(شه‌به‌ک)-سنجار- کاکه‌یی-یارسان-ساور-نودیجه-زازا-زازاکی)-قلعه قروه-چورژی-هانه‌به‌رچه‌م-هۆمایون محه‌مه‌دنژاد،سه‌فه‌ره‌کێ گالیوێری،همایون محمدنژاد،سفرهای گالیوربه هورامی،کورش امینی،از مکتب آکسفورد تا مکتب هورامان،
دنبالک ها: هفته نامه سۆران، گویش اورامی(هورامی) پروفسوردی.ان.مکنزی استاددانشگاه آکسفورد مترجم:محمدصدیق زاهدی، چالاکی ئەدەبی،